Romantyczne początki związku są najlepszym okresem w życiu zakochanych. Jednak wszystko, co dobre, kiedyś się kończy. Czy musi? Duża ryba odpowiada na to pytanie. Tylko że połowa tego filmu to bajka.

Psychologia miłości to cykl tekstów inspirowanych książką Bogdana Wojciszkego pod tym samym tytułem. Spróbuję przełożyć jej treść na język filmu i zobaczymy, co z tego wyjdzie. Jednak żaden tekst nie będzie naukowym ani pedantycznie dokładnym omówieniem. Jeśli szukacie takich wrażeń, kupcie książkę – na przykład TUTAJ.

Zakochanie jest pierwszym etapem związku i wyraża się w silnym dążeniu do bycia z drugą osobą. Wszystkie oceny, odczucia, zachowania podejmowane wobec osoby darzonej uczuciem składają się na miłość namiętną. Odwzajemniona jest źródłem wielkiej satysfakcji i szczęścia. Nieodwzajemniona… cóż, o tym może następnym razem.

Miłość namiętna w początkach relacji to chyba najbardziej eksponowane uczucie. Jest znana od tysięcy lat i obecna na wszystkich szerokościach geograficznych, choć nie zawsze i nie wszędzie równie wysoko ceniona. Jakkolwiek na to patrzeć, trudno oprzeć się wrażeniu, że wraz z rozwojem popkultury tysiące filmów i piosenek ustawiły romantyczną miłość na bardzo wysokim piedestale. Chyba osiągnęliśmy już poziom, na którym wydaje się jedynym akceptowalnym uczuciem.

Szukając idealnego przykładu zakochania, warto sięgnąć po film, w którym uczucie jest rzeczywiście idealne: Dużą rybę w reżyserii Tima Burtona. To historia Edwarda Blooma (Albert Finney), który miał wyjątkowo barwne życie. Powoli szykuje się na odejście z tego świata. Tymczasem jego syn podejrzewa, że wszystkie niezwykłe historie ojca były zmyślone, i stara się wydobyć z niego prawdę, póki jest jeszcze czas. Czy można usunąć magię z baśni tak, by pozostały jedynie fakty? Cóż, można pewnie próbować.

Śledzimy liczne retrospekcje. W tych najwcześniejszych młody Edward Bloom (Ewan McGregor) porzuca rodzinne Ashton w towarzystwie dopiero co poznanego olbrzyma, trafia do idealnego miasteczka Spectre, a w końcu do cyrku. To tam widzi po raz pierwszy piękną dziewczynę w błękitnej sukience. Świat staje w miejscu, nic nie ma znaczenia – Edward już wie, że ona zostanie jego żoną. Jednak zanim mają szansę, by porozmawiać, świat znów przyspiesza i dziewczyna znika. Chłopak robi to, co zrobiłby każdy w jego sytuacji – zatrudnia się w cyrku, a zapłatę przyjmuje w drobnych informacjach na temat dziewczyny.

To oczywiście brzmi jak absurd i głupota dla rozsądnych i jak najpiękniejsza historia miłosna dla zakochanych. Jedni i drudzy mają rację. Kluczem do zrozumienia tego wątku jest zrozumienie chyba najważniejszego elementu zakochania, czyli idealizacji.

O zagrożeniach, które niesie idealizacja, pisałem jakiś czas temu w tekście Anomalisa – życie, którego chcesz i od którego uciekasz. W skrócie: wiele osób wchodzi w relację z wyobrażeniem na temat swojego partnera. Gdy okazuje się, że partner nie dorasta do oczekiwań, zaczyna się kryzys. Warto więc odrzucić ideał i kochać osobę za to, jaka jest naprawdę, a nie za to, jaką jest w naszej wyobraźni.

To jednak o tyle trudne, że już samo patrzenie na zdjęcie ukochanej osoby prowadzi do obniżenia aktywności obszarów mózgu odpowiedzialnych za krytyczne myślenie. Badania psychologów wskazują, że idealizacja to ważny i właściwie nieodłączny składnik miłości (a na pewno zakochania). Osoby, które idealizują partnera, są bardziej zadowolone ze swojego związku, bardziej zaangażowane, okazują więcej troski i prowokują mniej konfliktów. Natomiast relacje, w których dwoje partnerów idealizuje się wzajemnie, są trwalsze. Gdy idealizacja występuje na początku związku, można oczekiwać, że partnerzy będą czuli większą satysfakcję na późniejszych jego etapach.

Tak właśnie dzieje się w przypadku Edwarda i Sandry. Gdy chłopak w końcu poznaje imię i adres dziewczyny, od razu wyznaje jej miłość. Ma narzeczonego? Pfff, pewnie da się to jakoś obejść! Edward wciąż znajduje nowe sposoby, by zaimponować ukochanej, a ona wydaje się coraz bardziej otwierać na nową relację. Wreszcie następuje konfrontacja z narzeczonym. Edward pozwala mu pobić się do nieprzytomności, choć bez trudu mógłby się obronić. Wobec takiego pokazu przemocy Sandra nie może dłużej idealizować swojego partnera i zrywa zaręczyny. Jej pozytywne uczucia względem Edwarda mogą nareszcie rozkwitnąć bez poczucia winy.

Skąd jednak bierze się idealizacja? Ogólna zasada mówi, że ludzie czują się lepsi od innych w tych obszarach życia, które uważają za ważne. Nie muszą być najlepsi – wystarczy lekkie wybicie się ponad przeciętność. Ta zasada rozciąga się również na bliskich nam ludzi, nasze związki i partnerów. Człowiek, który uważa swój związek za ważny, będzie go oceniał lepiej niż związki innych ludzi. Idąc tym tropem, można zobaczyć, że Edward jest w swoich opowieściach bliski ideału, przeżywa wspaniałe przygody w świecie pełnym dobrotliwych ludzi, a jego uczucia są jak wszystko inne – największe, najgorętsze, najbardziej warte tego, by je mieć. Bohater Dużej ryby kocha życie. Można chyba przyjąć, że ubarwia je i idealizuje właśnie dlatego, że wszystko, co przeżył, uważa za ważne. Najważniejsza jest zaś jego miłość do Sandry.

Oczywiście w życiu Edwarda były obecne też inne kobiety. Szczególnie ważna wydaje się Jenny, którą mężczyzna poznał tuż po opuszczeniu rodzinnego miasta. Gdy spotykają się po latach, Edward postanawia wyremontować ruderę, w której mieszka dorosła już kobieta. Mężczyzna powraca wielokrotnie do podupadłego Spectre – pomaga mieszkańcom i przywraca domowi Jenny dawny blask. Rodzi się uczucie, jednak gdy Jenny próbuje pocałować Edwarda, okazuje się nieodwzajemnione. Kobieta podsumuje po latach: Dla twojego ojca istniały tylko dwie kobiety – twoja matka i cała reszta.

Edward jest zakochany w Sandrze przez całe swoje życie. Choć namiętność przygasa między 18 a 36 miesiącem związku (wiele małżeństw kończy się po czterech latach), to bohaterowie Dużej ryby mają swoje szczęśliwe zakończenie i namiętność, która dojrzewa, ale nigdy nie znika – jak na idealny świat przystało.

Duża ryba pokazuje całe piękno stanu zakochania. To laurka wystawiona namiętnej miłości – film, który idealizuje bohaterów tak, jak ludzie zakochani idealizują siebie nawzajem. Oczywiście niektórzy zobaczą na ekranie jedynie stek bzdur – jakieś banialuki, które nie zdarzają się w prawdziwym życiu. Ale to zupełnie normalne – w końcu człowiek, który żyje bez miłości, nigdy w pełni nie zrozumie zakochanego.

Adam Zyskowski

Przeczytaj też Psychologia miłości 1: Gnijąca panna młoda

Lubisz ten tekst? Skomentuj i podaj dalej 🙂